صادرات گرسنگی

[box type=”shadow” align=”aligncenter” class=”” width=””]یکی از موضوعات مهم و پر اهمیت در علم اقتصاد مازاد تولید است . این مفهوم برای اولین بار به شکل کنونی در فرانسه توسط کلبر وزریر لویی چهاردهم مطرح شد، که در علم اقتصاد با عنوان نهضت کلبریسم شناخته می شود. در حقیقت کشورهای اسپانیا و پرتغال ثروت مازادی که از امریکا وارد کرده بودند داشتند و مردم و دولت اسپانیا بدلیل نداشتن برنامه اقتصادی این دوران طلایی را از دست داد، کلبر وزیر لویی چهاردم از این موضوع اطلاع داشت و به پادشاه گفت می خواهید تمام طلا و نقره های اسپانیا را به فرانسه بیاوریم، پادشاه گفت چگونه کلبر گفت باید الگو کشاورزی صنعتی را در کشور فرانسه پیاده کنیم،کلبر معتقد بود که ابتدا باید نیروی کار کشور را آموزش داد و مازاد تولید ایجاد کرد تا منابع کشورهای ثروتمندی مثل اسپانیا و پرتغال را به فرانسه آورد و همین اتفاق هم رخ داد. با ایده کلبر دوران طلایی اسپانیا و پرتغال تمام شد و فرانسه ی امروزی نتیجه خوب فکر کردن کلبر درآن دوران است. در واقع با سیاست کلبر صادرات کالاهای مازاد بر تولید و تقاضا در فرانسه رونق گرفت وسبب رشد اقتصادی فرانسه شد .[/box]

صادرات یکی از مفاهیم و مولفه های مهم در اقتصاد است و کشوری را نمی شناسیم که به رشد و توسعه رسیده باشد ولی صادرات نداشته باشد،بویژه صادرات کالاهای صنعتی و نیمه صنعتی، اصولا صادرات برای چندین منظور انجام می گیرد ، داشتن مازاد تولید ، ایجاد اشتغال ، کاهش قیمت تمام شده کالاهای داخلی بواسطه افزایش تولید ، صرفه جویی های ناشی از مقیاس ، گسترش بازارها ، ایجاد رقابت با کالاهای خارجی و در نتیجه افزایش کیفیت کالاهای داخلی ، توسعه فرهنگ کشور، خرید کالاهای که در کشور وجود ندارد یا تولید نمی شوند ، ورود ارز به کشور، (البته همه اینها بر می گردد به مزیت نسبی یا مزیت سازی در تولید کالاها و خدمات) یکی از موارد اصلی برای کشورهای در حال توسعه و کشور عزیزمان ایران مورد آخر می باشد یعنی ورود ارز به کشور جهت خرید تکنولوژی ، کالاهای ساخته شده و واسطه ای ، این به این معنا می باشد که برای خرید موارد فوق کشور نیاز به ارز دارد چون که کشور های صاحب تکنولوژی و کالاهای واسطه ای و ساخته شده ارزی را قبول می کنند که تمام کشور ها آن را قبول دارند ، بنابراین تمام کشور ها سعی دارند ارزهای قدرتمند بین المللی را جذب کنند. در همین راستا سیاست گذاران با روش های مختلف تلاش دارند تا ورود ارز به کشور را بیشتر کنند .
اصطلاح صادرت گرسنگی که در متون اقتصاد توسعه مطرح می شود به چه معنا است ، در تمام کشورها به هیچ عنوان نرخ ارز آزاد بطوریکه دولت ها و بانک های مرکزی هیچ کنترلی نداشته باشند وجود ندارد ، یعنی اینکه در یک محدوده ای (مثبت و منفی شدن مثلا ۵ درصد ) به نوسانات ارز کاری ندارند و دخالتی نمی کنند ولی چنانچه این نوسانات بیش آن محدوده شد دخالت بانک های مرکزی حتمی است ( مثبت و منفی شدن مثلا بیش از ۵ درصد ) ، گاهی اوقات که پول کشوری به دلایل مختلف اقتصادی و سیاسی ارزش خود را از دست می دهد ، یا دولت ها کاهش ارزش پول ملی جهت افزایش صادرات و رشد اقتصادی ( در ایران بعد از جنگ ۸ ساله چندین بار این مورد اتفاق افتاده ) در دستور کار خود قرار می دهند، که در اقتصاد می گویند رشد مبتی بر تورم ، یعنی اینکه تقاضا کنندگان کالاهای ایرانی که قبلا با یک واحد ارز یک کیلو مثلا انار می گرفتند حالا با کاهش ارزش پول ملی دو کیلو انار می توانند بگیرند ، بنابراین تقاضا برای کالاهای ایرانی افزایش می یابد ، ولی آیا صادرات یا همان تقاضا برای کالا های ایران ادامه دار است ، قطعا خیر چرا که خیلی از نهاده های تولید، باید از خارج از کشور وارد شود و همانطور که ارزش پول داخلی برای خارجی ها در تقاضا موثر بود حالا برای خرید نهادها از طرف بنگاه های اقتصادی یا همان تقاضای کالاهای خارجی که واردات است نیز موثر می باشد و قدرت خرید شما هم کم شده و قیمت نهاده ها افزایش یافته است و بعد از یک دوره کوتاه حالا کالاهای داخلی افزایش قیمت پیدا کردند و دوباره تقاضا کنندگان خارجی با یک واحد ارز یک کیلو انار قادرند بخرند ، این نشان دهنده این موضوع می باشد که صادرات ما تابعی از واردات است.
صادرات این روزها حکایت از این دارد که کاهش ارزش پول ملی نه از طرف دولت برای افزایش صادرات بلکه بخاطر تحریم ها اقتصادی است، صادرات انواع کالاهای کشاورزی و معدنی افزایش چشمگیری پیدا کرد است بطوریکه تورم افسار گسیخته ای را در داخل ایجاد نموده است، ولی آیا این صادرات ، صادرات مازاد تولید ، افزایش اشتغال ، رقابت بخاطر کیفیت کالاها ی داخلی ، ارز بدست آمده برای خرید کالاهای واسطه ای و صنعتی و … بوده است ، خیر این تنها بخاطر کاهش شدید ارزش ریال به دلایل مختلف بوده و افزایش شدید صادرات ناشی از سود جویی عده ای از افراد و خارج شدن کنترل از دست دولت بوده است. همه که می گویند صادرات که خیلی خوب است باعث رشد تولیدات می شود و … به این علت می گویم صادرات گرسنگی که ،
اولا، صادرات کالاهای انجام می گیرد که مایحتاج عمومی مردم می باشد و باعث افزایش شدید قیمت ها در داخل شده است، که در اقتصاد داریم که غالبا برگشت قیمت ها امکان ناپذیر است ،
ثانیا، کالاهای صادراتی جزء کالاهای صادراتی نبودند و از کیفیت خوبی برخوردار نبودند و نیستند و مزیت نسبی ندارند ،
ثالثا ،کشور نازنین ما با کمبود شدید آب روبرو است برای تولید یک کیلو محصولات کشاورزی چقدر آب مصرف شده است و چقدر از سفره های آب های زیر زمینی ما آسیب می بیند و در آینده چگونه می خواهیم جبران کنیم،
رابعا آیا دلارهای این نوع صادرات به کشور بر می گردد.
صادراتی برای کشور مفید است که شرایط لازم و کافی و مزیت نسبی را داشته باشد ، در غیر این صورت صادرات ما صادرات گرسنگی خواهد بود.

.

دکتر جلیل خداپرست شیرازیدکتر جلیل خداپرست شیرازی – عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی شیراز