[box type=”shadow” align=”aligncenter” class=”” width=””]بررسی‌ها نشان می‌دهد می‌توان با استفاده از ظرفیت بورس کالا، امکان عرضه مستقیم محصولات کشاورزی وارداتی از طریق کشورها و شرکت‌های بین‌المللی تولیدکننده این محصولات را فراهم کرد که حاصل آن کاهش هزینه و رفع مشکل انحصار است.[/box]
رحیم خدابخشی
محصولات اساسی کشاورزی مانند نهاده‌های دامی و دانه‌های روغنی، شکر، گندم و… اهمیت ویژه‌ای در تامین نیاز غذایی کشور دارند. از طرفی وجود اشکالاتی در واردات برخی از این محصولات، باعث تحمیل هزینه‌های مضاعف بر کشور طی سال‌های اخیر شده است.
یکی از چالش‌های واردات محصولات اساسی کشاورزی، انحصارگرایی در واردات است. بدین معنی که تعداد واردکنندگان این محصولات محدود است و دولت با تخصیص ارز ۴۲۰۰ تومانی به این واردکنندگان، سعی در کنترل بازار دارد. اما این فرآیند یکی از عوامل و زمینه‌های شکل گیری فساد است.
از دیگر مشکلات واردات کالاهای اساسی کشاورزی در کشور، خرید محصولات با واسطه‌های زیاد و از کشورهای غیر تولیدکننده است که باعث می‌شود هزینه واردات افزایش یابد. برای رفع این مشکل، باید سازکار مناسبی طراحی شود که در آن، واسطه‌های خرید و فروش کاهش یابد و محصولات به صورت مستقیم از کشورهای تولیدکننده خریداری شود.
امکان حل ۲ مشکل واسطه گری و انحصار از طریق بورس کالا: یکی از راه‌های اصلاح شیوه واردات کالاهای اساسی در کشور، استفاده از ظرفیت بورس کالای ایران است. این بورس با داشتن بازارهای مختلف مالی، مشتقه و انواع قراردادها از جمله گواهی سپرده، اختیار معامله، معاملات آتی و… می‌تواند بستر مناسبی برای حضور فروشندگان خارجی در کشور باشد.
در صورت عرضه محصولات اساسی کشاورزی توسط فروشندگان خارجی در بازار بورس کالا، اولا هزینه واردات محصولات برای کشور پایین می‌آید؛ ثانیا با وجود بستری شفاف و تنوع خریداران و فروشندگان، از ایجاد انحصار و مفاسد احتمالی در این زمینه جلوگیری می‌شود.
سعی در تنوع بخشی به مبادی واردات، یکی از راه‌های اطمینان از تامین کالاهای اساسی در شرایط مختلف است که حضور فروشندگان خارجی در بورس کالای ایران می‌تواند زمینه ساز ایجاد آن شود؛ به این صورت که بورس کالا و دولت جهت عرضه محصولات کشاورزی از کشورهای هم راستا و متناسب با شرایط اقتصادی کشور، شرایط ویژه‌ای نظیر تسهیل فرایند واردات و عرضه این محصولات فراهم کنند.
زیرساخت‌ها و شرایط لازم جهت عرضه محصولات وارداتی در بورس کالا:اولین شرط برای حضور فروشندگان خارجی، ایجاد یک بازار برای عرضه محصولات و تسهیل ورود محصولات به آن بازار است. در این زمینه بورس کالای ایران می‌تواند با پذیرش انبارهای مناطق ویژه اقتصادی در گمرکات کشور، بستری فراهم سازد تا فروشندگان خارجی بتوانند به راحتی محصول خود را به این انبارها منتقل کنند.
در مرحله پذیرش محصولات در انبارهای بورس کالا، کیفیت سنجی صورت می‌گیرد و برای سهولت در ورود محصول به کشور، لازم است گمرک و سامانه جامع تجارت کشور فرایند پذیرش و ترخیص محصولات منتخب کشاورزی را به بورس کالا واگذار نمایند. بعد از پذیرش محصول در انبار و صدور گواهی سپرده کالایی، مشخصات محصول روی تابلوی بورس نمایش داده می‌شود و امکان معامله بوجود می‌آید.
بازار خرید محصولات اساسی کشاورزی در کشور بصورت نسیه است به این صورت که واردکنندگان عمده، محصولات را به صورت نسیه به خریداران داخلی می‌فروشند. از این رو ضروری است برای فروشنده خارجی و خریدار داخلی نیز امکان معامله بصورت نسیه فراهم شود. برای این امر بانک‌ها می‌توانند به عنوان ضامن خریداران عمل نمایند تا فروشنده خارجی با اطمینان، اقدام به فروش محصول بصورت نسیه نماید.
لزوم همکاری بانک مرکزی در اولویت بخشی به تخصیص ارز:یکی از چالش‌های این روش، نقل و انتقال ارز جهت خرید محصول از عرضه کنندگان مورد تایید خارجی است که با توجه به وجود تحریم‌ها، باید برنامه مناسبی برای این موضوع توسط بانک مرکزی ارائه شود. در این روش از آنجایی که ریسک فروش محصول در بازار پرمصرف داخلی به عهده فروشنده است، فروشندگانی که اساسا تمایل به فروش محصول به کشور دارند در آن شرکت خواهند کرد.
از سویی دیگر در شرایط کنونی اگرچه مشکلات بانکی مانع از نقل و انتقال پول به حساب سایر کشورها و شرکت‌های بین المللی می‌شود، اما از آنجایی که محصولات کشاورزی و غذا شامل تحریم‌ها نیست، مشکلی بابت نقل و انتقال ارز به حساب فروشندگان خارجی نخواهد بود.
البته برای تسویه حساب ارزی، وزارت جهاد کشاورزی می‌تواند از فروش محصولات کشاورزی صادراتی نظیر محصولات باغی، زعفران و… در قبال واردات محصولاتی نظیر غلات و دانه‌های روغنی به عرضه کننده خارجی نیز استفاده کند.
