حکمرانی امنیت غذایی ؛ رویکرد یکپارچه ساز راهبردهای توسعه روستایی

محمد تیرگری سراجی

1 – سطح اقدام دستگاه ها در امر توسعه روستایی، به دو بُعد تفکیک می شود:

بُعد کارکردی و بعد کالبدی در دهه های گذشته، همواره تفکر حاکم بر برنامه ها و سیاست های توسعه روستایی کشور بر بُعد کالبدی توسعه روستایی تاکید داشت و بُعد کارکردی توسعه روستایی مورد اهتمام نبود. در نتیجه، علی رغم تلاش های صورت گرفته، نتیجه مطلوب حاصل نشد؛ چرا که از بُعد کارکردی توسعه روستایی غفلت شد؛

۲ – مهم ترین کارکرد توسعه روستایی، حمایت از امنیت غذایی ملی و تولید غذا است؛ به نحوی که توسعه روستایی و توسعه کشاورزی مکمل یکدیگر هستند و وجوب یکی وابسته بر وجوب دیگری است. در نتیجه، تلاش برای توسعه کارکردی در روستا یعنی سرمایه گذاری و ظرفیت سازی در زیرنظام های توسعه روستایی که مقوم تولید غذا است؛

۳ – آمیختگی توسعه کارکردی روستا، یعنی تولید غذا و تحقق امنیت غذایی، با توسعه روستایی از طریق زیرنظام های توسعه روستایی قابل دریافت است؛

مانند

💎 زیرنظام مالکیت اراضی کشاورزی و نظام بهره برداری،

💎زیرنظام تامین مالی محلی و اعتباری،

💎 زیرنظام مشارکت محلی و جامعه مدنی،

💎 زیرنظام بیمه و مدیریت ریسک،

💎 زیرنظام تامین اجتماعی و حمایت از خانواده،

💎 زیرنظام زنجیره ارزش افزوده و زنجیره تامین،

💎زیرنظام حفظ منابع طبیعی و محیط زیست،

زیرنظام انتقال دانش و نوآوری،

و …؛

۴ – تمامی این زیرنظام ها به طور مستقیم و غیر مستقیم در خدمت تولید غذا فعال می شوند؛ مثلا زیرنظام تامین اجتماعی و حمایت از خانواده منجر به افزایش بهره وری نیروی کار خانوادگی در مزرعه می شود یا انگیره مشارکت خانوارهای روستایی در تعاونی های کشاورزی را ارتقا می دهد یا از انحراف منابع مالی تخصیص داده شده به تولید کشاورزی به سمت تامین مایحتاج خانواده جلوگیری می کند و …؛

۵ – توسعه کارکردی روستا، یعنی امنیت غذایی، مهم ترین دلیل مداخله دولت و حاکمیت در امر توسعه روستایی است؛

۶ – توسعه کارکردی روستا امر سیاست گذاری ملی، کلان و فرابخشی است ؛ در مقابل توسعه کالبدی روستا منطقه ای، میدانی و محلی است؛ 

۷ – سیاست های ملی برای توسعه کارکردی روستا، یعنی تولید غذا، به سرمایه گذاری در توسعه کالبدی روستا در سطح منطقه ای منجر می شود. یعنی، بهبود هر کدام از زیرنظام های توسعه روستایی منجر به توسعه کالبدی روستا خواهد شد. بنابراین، بین توسعه کارکردی وتوسعه کالبدی ارتباط سیاستی-برنامه ای برقرار می شود؛

۸ – برآیند توسعه روستایی، باید تقویت امنیت غذایی ملی باشد؛ روستاهای توسعه یاقته بدون قابلیت تولید غذا مطلوب نیست؛ح

۹ – کمرانی امنیت غذایی در سیاست گذاری توسعه روستایی به حاکمیت برای مداخله گری در امر توسعه روستایی سطح تماس بیشتری می دهد و از قابلیت انسجام بین دستگاه ها برخوردار است؛ مثلا وزارت خارجه هم می تواند در قالب دیپلماسی امنیت غذایی در امر توسعه روستایی به خدمت گرفته شود یا نهادهای امنیتی فعال در منطقه غرب آسیا نیز در قالب راهبردهای امنیت غذایی منطقه ای در امر توسعه روستایی مشارکت هدفمند داشته باشند.

🔟عدم توسعه یافتگی روستاها در ایران به دلیل خلاء حکمرانی امنیت غذایی در نظام سیاستگذاری است و ضرورت دارد نگرش سیاستگذاران نسبت به توسعه روستایی از سطح کالبدی به سطح کارکردی ارتقا یابد که این امر مستلزم استقرار حکمرانی امنیت غذایی در نظام سیاست گذاری کشور است.

🌀نتیجه سیاستی: برای حل مساله تعدد دستگاه های دولتی و عمومی غیر دولتی و یکپارچه سازی ظرفیت های حاکمیتی ضرورت دارد ” حکمرانی امنیت غذایی ” در امر توسعه روستایی به گفتمان غالب در جریان سیاست گذاری تبدیل شود.

💠شورای عالی امنیت غذایی، به عنوان نهاد متناظر در ارائه رویکرد حکمرانی امنیت غذایی، برخوردار از منطق نظری و تجربی است و می تواند در امر توسعه روستایی نقش همگرایی بین بخشی را ایفا کند؛ به طوری که برآیند همه تلاش ها برای توسعه روستایی را به سمت امنیت غذایی ملی هدایت نماید.